Het rad des tijds. The Wheel of Time. Wie kent het niet? 15 boeken van gemiddeld 1.000 bladzijden per boek. Zelfs Tolkien zou hierover gezegd hebben dat de schrijver even normaal moest doen. Zowel Game of Thrones als Lord of the Rings vallen in het niets bij deze fantasy-serie. (Goed. Tolkien was wel een veel betere schrijver, en zonder hem had het genre überhaupt nooit deze vorm gehad, dus hij blijft nummero uno.)
We proberen het om de zoveel jaar weer helemaal te lezen hier op de burelen. Het verst dat we zijn gekomen is boek 9. Dan laten we het een paar jaar rusten (we doen dit al sinds de puberteit - we koesteren de nachten aan de keukentafel dat we het boek maar weg konden leggen), zijn teveel vergeten en beginnen weer van vooraf aan. Dat vergeten is niet zo raar, er zitten bijvoorbeeld meer 2.000 personages in de boeken - dat is meer dan we aan twittervolgers hebben, zeg maar. En ja, er is kritiek op de serie te leveren. Zo valt het in dezelfde valkuil als Lord of the Rings, namelijk: the dark one, een abstract kwaad met trolloks - equivalent van orks - en wat niet al. Game of Thrones is dan misschien wat interessanter; het morele grijs dat daar continu speelt voelt reëeler, herkenbaarder. Maar daar mist soms weer dat sprookjesgevoel.
Het rad des tijds gaat over Moraine, we waren allemaal heimelijk verliefd op haar met haar rode krullen, Lan, de stille krijger, we wilden hem allemaal zijn, en natuurlijk naïeve dorpelingen Rand, Perijn en nog eentje wiens naam we vergeten zijn. Iedere fantasy wordt gedreven door het Odysseus-thema: het op weg zijn. Ze komen nooit eens ergens aan. Altijd weer van plek naar plek. En op momenten dat je hoopt dat ze hun vrienden vinden, missen ze elkaar net. Frustrerend, maar verslavend. In deze wereld gaat het om de "ene kracht", de magie. Alleen vrouwen kunnen deze nog hanteren, de mannelijke energie is vergiftigd door de duistere en zal de man tot waanzin drijven. Feministisch zou je kunnen zeggen: mannen worden in toom gehouden door een stelletje zichzelf overschattende vrouwen. Maar dat is niet het hele verhaal: de duistere ontwaakt en alleen De Draak - een messiasfiguur -, een man, kan hem tegenhouden. Maar wie is die man? Rand, Perrijn of Matt? Eerlijkheidshalve: aangezien we nooit voorbij boek acht of negen gekomen zijn, wij weten het ook niet.
Gelukkig hoeven we niet alle 15 boeken te lezen. Als het goed gaat. Want Amazon Prime heeft er een serie van gemaakt. Vanaf 19 november komen er tien afleveringen die over het eerste boek gaan. Dolgelukkig waren we. Want het zou een stuk efficiënter zijn, en het voelt toch als een niveau omhoog, om alles voorgeschoteld te krijgen in prachtige nagebouwde werelden. Maar groot was onze teleurstelling bij de eerste trailer.
De meeste fantasy-boeken spelen af in een bedachte wereld die doet denken aan een geromantiseerde versie van de middeleeuwen. De kleding, de taal, de oorlogsvoering, de wapens: middeleeuws. Middeleeuws Europees. Ook in het beschrijven van de personages, goed, nooit wordt gezegd dat de personages blank zijn, want dat is overbodig - dat zijn ze gewoon. Maar niet in de serie: het hele ratjetoe van etniciteiten passeert de revu. Lan Mandragoran is van een stoere tempelier plotseling een Japanse Samuraikrijger geworden. Moraine is wel blank. Twee meisjes uit het dorpje Emondsveld, een soort De Gouw van Fodo, zijn in plaats van prachtige Franse meisjes met zachtmoedige haren en herfstbruine ogen plotseling een tiki-massala-vreter en katoenplukster geworden. Van de drie jongens, boerenjongens uit Duitsland, is er opeens één zwarte piet. En ga zo maar door.
Kijk. We zijn de moeilijkste niet. We snappen dat Europa veranderd is - hoe jammer we het ook vinden. Soms snappen we zelfs dat het niet uitmaakt. Maar een film van een Dickensboek met een indiër in de hoofdrol, en deze serie die gebaseerd is op Europese middeleeuwse tijden, tyf gewoon op. Je gaat Harry Potter ook niet opeens zwart maken. Dat slaat nergens op. Huidskleur telt een verhaal en context, of we dat nu willen of niet. En je kunt in The Wheel of Time best een beetje speling vinden met andere volkeren - maar deze personages zijn nu juist zo Europees als maar zijn kan.
Enfin. We klinken nu een beetje als onze racistische opa, maar dat is niet omdat wij racistisch zijn geworden, maar omdat de wereld doordraait. Met nostalgie kijken we een aflevering van Game of Thrones, toen dat gekanker gewoon nog helemaal geen rol speelde. Toen verkrachtingen en blanken nog heel gewoon waren.
