Ikea. Een kuttent natuurlijk. Althans, dat zeggen we ook altijd tegen onze deftige, reactionaire vrinden die meubels uit 1910 al te modern vinden. Maar heimelijk zijn we fan van het Zweedse merk. De balletjes en de zalm die je daar voor een paar euro op de kop kunt tikken, smaken prima en zorgen ervoor dat je net het einde van je studiefinanciëring kan halen voor de maand. Maar vooral: je koopt een kast, zet 'm in elkaar volgens de handleiding, en je voelt je mannelijker dan wanneer je alle pagina's over oorlogen uit tijden van kruistochten en kathedralen en biografieën van vergeten helden doorleest. IKEA: daar kan de man weer man zijn. Goed, het is een een zwakke herhaling - maar we leven nu eenmaal in de tijd van de herhaling, of we willen of niet.

Maar dat merk dus, komt weer geweldig in de media. Blijkbaar bestaat er zoiets als "transitieverlof". Het schijnt nogal gedoe te zijn, om van de p een v te maken, of van de v een p (kan dat eigenlijk?). Daarom is er verlof nodig. De gemeente Amsterdam schijnt het al sinds 2018 te doen, Amersfoort en Utrecht doen ook mee, PWC (good for you, Floris, you do you!) Unilever zelfs en nu ook de IKEA.

Gelukkig impliceert NRC het zelf ook al. Schattingen van het aantal transgenders in Nederland (en in ieder land is dit eender) variëren van 0,6 tot 4%. (Wij weten dat na deze hype/gekte we dichter bij de 0,6 dan bij de 4 zitten) Maar het percentage dat daadwerkelijk een medische transitie wil is, hou je vast, 0,01%. 0,01%. Dat zijn 1700 mensen. 1700. Daar hebben we het hierover. Nogal wiedes dat al die bedrijven hier zo gewillig aan meedoen: goede pers, geen kosten. Want die 1700 mensen, het schijnt dat maar 35% van de transgenders in loondienst is - dus reken uit. Overigens, over dat laatste: wij weten wel hoe komt. Die overige 65% verhuurt zichzelf voor een uur of een avond op kinky.nl of zitten op onlyfans of pornhub.com. Dus in plaats van dat het een probleem is, is het waarschijnlijk de eigen (perverse) keuze.

Maar ja, wat verwacht je dan ook van iemand die van zijn p een v wil maken, of andersom. In ieder geval: IKEA geeft u 4 maanden vrij, dat mag wel wat kosten, toch?

Ps. Toch is het raar: we hebben het over 0,01% en men wil het alweer institutionaliseren. Wij zijn niet tegen tranny's, wel tegen de politiek die bedreven wordt.

Het rad des tijds. The Wheel of Time. Wie kent het niet? 15 boeken van gemiddeld 1.000 bladzijden per boek. Zelfs Tolkien zou hierover gezegd hebben dat de schrijver even normaal moest doen. Zowel Game of Thrones als Lord of the Rings vallen in het niets bij deze fantasy-serie. (Goed. Tolkien was wel een veel betere schrijver, en zonder hem had het genre überhaupt nooit deze vorm gehad, dus hij blijft nummero uno.)

We proberen het om de zoveel jaar weer helemaal te lezen hier op de burelen. Het verst dat we zijn gekomen is boek 9. Dan laten we het een paar jaar rusten (we doen dit al sinds de puberteit - we koesteren de nachten aan de keukentafel dat we het boek maar weg konden leggen), zijn teveel vergeten en beginnen weer van vooraf aan. Dat vergeten is niet zo raar, er zitten bijvoorbeeld meer 2.000 personages in de boeken - dat is meer dan we aan twittervolgers hebben, zeg maar. En ja, er is kritiek op de serie te leveren. Zo valt het in dezelfde valkuil als Lord of the Rings, namelijk: the dark one, een abstract kwaad met trolloks - equivalent van orks - en wat niet al. Game of Thrones is dan misschien wat interessanter; het morele grijs dat daar continu speelt voelt reëeler, herkenbaarder. Maar daar mist soms weer dat sprookjesgevoel.

Het rad des tijds gaat over Moraine, we waren allemaal heimelijk verliefd op haar met haar rode krullen, Lan, de stille krijger, we wilden hem allemaal zijn, en natuurlijk naïeve dorpelingen Rand, Perijn en nog eentje wiens naam we vergeten zijn. Iedere fantasy wordt gedreven door het Odysseus-thema: het op weg zijn. Ze komen nooit eens ergens aan. Altijd weer van plek naar plek. En op momenten dat je hoopt dat ze hun vrienden vinden, missen ze elkaar net. Frustrerend, maar verslavend. In deze wereld gaat het om de "ene kracht", de magie. Alleen vrouwen kunnen deze nog hanteren, de mannelijke energie is vergiftigd door de duistere en zal de man tot waanzin drijven. Feministisch zou je kunnen zeggen: mannen worden in toom gehouden door een stelletje zichzelf overschattende vrouwen. Maar dat is niet het hele verhaal: de duistere ontwaakt en alleen De Draak - een messiasfiguur -, een man, kan hem tegenhouden. Maar wie is die man? Rand, Perrijn of Matt? Eerlijkheidshalve: aangezien we nooit voorbij boek acht of negen gekomen zijn, wij weten het ook niet.

Gelukkig hoeven we niet alle 15 boeken te lezen. Als het goed gaat. Want Amazon Prime heeft er een serie van gemaakt. Vanaf 19 november komen er tien afleveringen die over het eerste boek gaan. Dolgelukkig waren we. Want het zou een stuk efficiënter zijn, en het voelt toch als een niveau omhoog, om alles voorgeschoteld te krijgen in prachtige nagebouwde werelden. Maar groot was onze teleurstelling bij de eerste trailer.

De meeste fantasy-boeken spelen af in een bedachte wereld die doet denken aan een geromantiseerde versie van de middeleeuwen. De kleding, de taal, de oorlogsvoering, de wapens: middeleeuws. Middeleeuws Europees. Ook in het beschrijven van de personages, goed, nooit wordt gezegd dat de personages blank zijn, want dat is overbodig - dat zijn ze gewoon. Maar niet in de serie: het hele ratjetoe van etniciteiten passeert de revu. Lan Mandragoran is van een stoere tempelier plotseling een Japanse Samuraikrijger geworden. Moraine is wel blank. Twee meisjes uit het dorpje Emondsveld, een soort De Gouw van Fodo, zijn in plaats van prachtige Franse meisjes met zachtmoedige haren en herfstbruine ogen plotseling een tiki-massala-vreter en katoenplukster geworden. Van de drie jongens, boerenjongens uit Duitsland, is er opeens één zwarte piet. En ga zo maar door.

Kijk. We zijn de moeilijkste niet. We snappen dat Europa veranderd is - hoe jammer we het ook vinden. Soms snappen we zelfs dat het niet uitmaakt. Maar een film van een Dickensboek met een indiër in de hoofdrol, en deze serie die gebaseerd is op Europese middeleeuwse tijden, tyf gewoon op. Je gaat Harry Potter ook niet opeens zwart maken. Dat slaat nergens op. Huidskleur telt een verhaal en context, of we dat nu willen of niet. En je kunt in The Wheel of Time best een beetje speling vinden met andere volkeren - maar deze personages zijn nu juist zo Europees als maar zijn kan.

Enfin. We klinken nu een beetje als onze racistische opa, maar dat is niet omdat wij racistisch zijn geworden, maar omdat de wereld doordraait. Met nostalgie kijken we een aflevering van Game of Thrones, toen dat gekanker gewoon nog helemaal geen rol speelde. Toen verkrachtingen en blanken nog heel gewoon waren.

Vandaag in kutkrant Trouw: een vrouw moet het ministerie van financiën leiden. Want vrouwen zijn beter, ofzo. Wij denken daar anders over:

1. Wanda Klaff - werkte in een jamfabriek tot ze zich enthousiast aanmeldde voor een concentratiekamp. Daar werd ze berucht voor het sadistisch, plezierig mishandelen van "gevangenen".
2. Dorothea Binz - Hoge functie in Ravensbrück. Ze sloeg, mishandelde, vernederde en schoot een ieder die ze maar wilde.
3. Greta Bosel - Verpleegster. Werkte samen met Binz. Voordat het Rode Leger kwam, probeerden ze iedere, werkelijk iedere gevangene te doden. Haar ideologie: kunnen ze niet werken, laar hen dan maar verrotten.
4. Alice Orlowski - werkte op kamp Madjanek. Ze genoot ervan om invalide gevangen aan te sporen harder te werken, wanneer dat niet lukte, schoot ze hen lachend dood. En kinderen? Daar wist ze altijd nog wel een plekje voor te vinden in de gaskamer.
5. Ruth Neudeck - een van de ergste vrouwen van Nazi-Duitsland. Zo heeft ze eens iemand onthoofd met een schep. Onder haar bewind stierven 5.000 vrouwen en kinderen.
6. Maria Mandel - Auschwitz. Ze genoot ervan om te doden. Aan kinderen vroeg ze om naar haar toe te komen, hun ogen te sluiten want ze had een snoepje voor hen. Deden de kinderen dat, schoot ze hen door de open mond.
7. Ilse Koch. De heks van Buchenwald. Ze was geobsedeerd door de getatoeëerde huid van de gevangenen. Bij doden liet ze de huid afsnijden om te bewaren als souvenir. Op sommige stukken huid liet ze subversieve kunst aanbrengen. En, zo gaat het verhaal maar onduidelijk is of dat waar is, ze liet twee gezichten krimpen en die stonden op haar boudoir en ze liet van mensenhuid een lamp maken.

Vrouwen zijn niet slechter dan mannen, maar ook niet beter. Het hele idee van de vrouw als puur schepsel is een klassiek idee wat mooi is, maar gewoon niet waar. Dus rot op met je initiatieven die doen alsof alleen man in staat is tot het kwaad.

Irma Grese martelde en doodde vrouwelijke gevangenen die mooier waren dan haarzelf. Hell hath no fury like a woman scorned heeft niet voor niets de eeuwen overleefd, zullen we maar zeggen.

Instagramgezichten. U kent ze wel. Sterke jukbeenderen, katachtige ogen, kleine neus en volle lippen. Arbeiderschique - u weet immers al dat ze maximaal MBO hebben gedaan -. Vroeger, toen de boten nog van hout waren en mannen van staal, zag u tal van verschillende vrouwen op Tinder. Nu beginnen ze allemaal steeds meer op elkaar te lijken. Het toppunt van globalisering en centralisering: Kim Kardashian bepaalt hoe ze eruit wil zien, vervolgens zien alle mbo'ers uit de Bijlmer er zo uit.

Wel zorgt dit voor een dilemma. Vanuit hoog-filosofische metaperspectieven zijn we hier natuurlijk op tegen. We zijn romantici. Conservatieven. Geloven dat schoonheid onmaakbaar is, gegeven door God of toeval. Het idee dat een schilder door Italiaanse dorpjes trekt, zoekt naar dat ene meisje dat kan dienen als een portret voor een heilige madonna vinden we oneindig ontroerend. Ook houden we van elegantie, adellijkheid in het gezicht. Snappen we dat schoonheid in de onvolkomen ligt. Daarbij: een samenleving waarin iedere vrouw voor een paar tientjes het gezicht kan krijgen dat ze wil, is ten doden opgeschreven. Want hoe weten we zo nog, behalve de geur, wie gezond genoeg is om goed nageslacht mee te krijgen? Vroeger verhuurden ze zichzelf tenminste nog voor een paar tientjes om bevestiging te krijgen; met talloze bastaardkinderen en weeshuizen als gevolg. Nu zitten ze op instagram.

Tegelijkertijd: gezichtje arbeiderschique doet wel het bloed in onze aderen sneller stromen. De onzekerheid die erachter schuil moet gaan, de perversiteit die daarbij hoort en de vruchtbaarheid van volle lippen en sterke jukbeenderen, ja, dat smeekt gewoon om nageslacht. We kunnen wel deftig en filosofisch doen, maar aan het einde van de dag zijn ook gewoon maar boeren die soms iemand zoeken om een veeg te geven.

Ons oordeel is daarom heel katholiek: principieel zijn we tegen, vinden we het stompzinnig, maar in het concrete leven passen we er graag een mouw aan. Voor een nachtje dan.

In het laatste interview dat Heidegger gaf, stelde hij dat "alleen een God ons nog kan redden". Moeilijke zin. Want wat bedoelt de Duitse filosoof met een filosofische en theologische achtergrond met die zin? Sowieso niet dat de oude religies terug moeten komen - daar is hij teveel filosoof én modern voor. Het mooie van zo een abstracte zin, is dat we er ons eigen spel mee kunnen spelen. Dat gaan we duss ook doen. Een lang artikel voor het weekend, maar gezien de nieuwe regels zit u toch thuis - wat heeft u anders te doen?

Corona. We doen het voor elkaar. Als je geen vaccin neemt, ben je egoïstisch. Waarom zou je recht hebben op je eigen keuzes en lichaam - nee, je moet je opofferen voor het grotere goed, voor de collectiviteit. Het individualisme staat ernstig onder druk. Wilde links al tien jaar geleden een einde eraan maken door het gebruik van de term "neoliberalisme", heeft ze nu eindelijk de wapens in handen. We kunnen gaan zoeken naar complotten, we kunnen zoeken naar oorzaken, en dat moet ook gedaan worden - maar wat óók gebeurt is dat het wezen van de Westerse beschaving, namelijk het individu onder druk staat op een manier die doet denken aan Communistisch Oost-Europa. Individualisme, ooit het hoogste goed, is verdacht gemaakt en gelijk komen te staan aan egoïsme. Maar zo simpel ligt het niet.

Individualisme als wezen van het westen

Dat het individualisme de basis is van de Westerse beschaving is geen vreemde opvatting. De Canadese filosoof Charles Taylor onderzoekt hoe dit gebeurt. En simpel gezegd: de Griekse traditie is dóór het christendom heen en zij samen dóór Augustinus heen individueel gemaakt. Plato had daar nog weinig mee van op, met het individu. Zijn denken ging over waarheid, over politiek, maar niet over het individu. In de Griekse samenleving ging het over deugd en orde, stelt Hegel, maar voor het individu in de vorm van de (pas op, technische term) "subjectieve wil" was geen plaats.

Uiteindelijk ontwikkelt het zich door via de Jezuïeten, Descartes (een leerling van de Jezuïeten), het liberalisme van de Angelsaksische wereld, Hegel en Kierkegaard en Buber naar onze moderne interpretatie ervan. Natuurlijk geef ik het hier globaal weer, zitten er tal van haken en ogen aan. Vaststaat dat het Westen, als geen ander een gevoel voor het individu heeft weten te ontwikkelen. Grosso modo kunnen we, in navolging van Charles Taylor, het individu op twee manieren omschrijven.

De eerste manier is die van de "substantiële rede". Dit is een Platonisch-augustiniaanse interpretatie. De rede, het individu dat die rede heeft, is fundamenteel gericht op iets buiten zichzelf om tot waarheid te komen. Het is een reden die zich verbindt met een transcendente notie, daarmee in relatie staat en zichzelf ontwikkelt. De tweede manier is die van de "instrumentele rede". Dat is de rede die zich losmaakt van welk buiten dan ook en vanuit zichzelf probeert tot waarheid te komen. In rudimentaire vorm is dit bij de Jezuïeten te vinden hun spiritualiteit "de scheiding der geesten". Om te weten wat het goede is om te doen, moet je je naar binnen keren en de verschillende mogelijkheden zo diep mogelijk doorleven, de mogelijkheid die je het dichtst bij God brengt, is de juiste weg om te bewandelen. Vanaf daar is het niet moeilijk om, zie Descartes, dat laatste stapje, die God, maar helemaal weg te laten.

Met Descartes komt het moderne individu op het toneel. Het subject. Volgens Heidegger, en zoveel andere filosofen, komt hier een fundamenteel filosofisch, epistemologisch en misschien zelfs ethisch probleem aan bod: als we uitgaan van het moderne subject dat is omdat hij denkt, moet de conclusie zijn dat wat niet denkt, niet is. Hiermee treedt een scheiding op tussen de mens en de wereld om hem heen, een scheiding die filosofen sindsdien hebben geprobeerd te overbruggen.

Hegel's plicht en individu

Goed. De nuances laten we even achterwege. Hegel, de volgende belangrijke filosoof, probeert het subject weer zijn substantialiteit mee te geven. Hij ziet namelijk dat het individu zonder meer, willekeurig is. Een effect van vreemde dynamieken. Met zich laat spelen. Het individu kan niet het laatste antwoord hebben. Een individu zonder meer kan niet vrij zijn - want dat individu ziet de wereld om zich heen als een beperking van zijn eigen vrijheid. Maar daar is het Hegel om te doen: hoe wordt de vrijheid verwerkelijkt in het concrete leven? Hiervoor is het noodzakelijk om het individu niet als zichzelf te denken. Hij ziet zich geworpen in een orde en de kunst is om de "subjectieve wil" in overeenstemming te brengen met "de objectieve orde", zonder dat een van de twee wordt opgegeven. Het moderne liberalisme geeft de objectieve orde op, het communisme geeft de subjectieve wil op. Beide zijn moeilijk succesvol te noemen.

Dit zien we ook nu in het debat over corona. Er zijn twee groepen tegenover elkaar: de groep die de objectieve orde centraal staat en stelt dat iedereen zichzelf moet opgeven ten bate van de rest, van de "algemeenheid" om het filosofisch te noemen, en dat de "bijzonderheid" niet relevant is. Zij zien mensen die moeite hebben met dit opofferen als egoïstisch. Dan is er de groep die de eigen subjectieve wil, de bijzonderheid, centraal zet en weigert om mee te doen met de objectieve orde. Die objectieve orde is beperkend, totalitair, en mensen die dat doen zijn schapen zonder gevoel van eigenwaarde, zonder gevoel voor zelfzijn. Hegel stelt dat ieder politiek systeem dat niet redelijk is, niet lang zal kunnen blijven bestaan omdat het voor de individuen onmogelijk is om hun subjectieve wil in overeenstemming te brengen met die objectieve orde - ze spreken een andere taal en uiteindelijk zal die objectieve orde worden ondermijnd door de wil. Kijk maar naar hoe het de totalitaire staten tot nu is vergaan in de geschiedenis.

Vanuit Hegel kunnen we nu dus de vraag stellen: hoe komt het dat die twee groepen er zijn? De ene groep ziet geen enkele redelijkheid in de besluiten van de overheid, en verkiest daarom de eigen bijzonderheid en eigen redelijkheid. De andere groep gaat volledig mee met de overheid en ziet blijkbaar genoeg redelijkheid. De tijd zal uitwijzen welke van de twee gelijk heeft. Maar dit is waar het conflict om draait - waar is de redelijkheid? Is de staat nu totalitair, of is de mens te egoïstisch? Misschien speelt het beide wel. Volgens Hegel waren er momenten van "oefening" van de zedelijkheid, dat wil zeggen: oefening om de eigen subjectieve wil in overeenstemming te brengen met de objectieve orde en zo te zien dat daarin pas de vrijheid kan ontstaan. Het huwelijk is zoiets: men geeft de eigen zelfstandigheid op. Voor de onzedelijke man is dit beperkend. Maar als je geoefend bent in die zedelijkheid, besef je dat je door de zelfstandigheid op te geven en samen een persoon te worden, er een hogere vorm van bestaan ontstaat.

Of, om het met Hegel te stellen: "in de plicht bevrijdt het individu zich en verkrijgt het zijn substantiële redelijkheid?"

Individualisme en collectivisme

De kritiek op de 19e eeuw en de burgermaatschappij, het liberale individualisme van het ongebondenheid, de ontmanteling van familie én burgermaatschappij heeft een situatie gecreëerd dat de mens niet meer leert tot zedelijkheid, maar tot een moderne vorm van vrijheid. Tot ongebonden vrijheid. De plicht is slechts nog beperkend, en het liefst ontloopt een ieder zijn plicht. Hij wil toch vrij zijn? Dat is wat ons vijftig jaar is verteld. Dat is de oorzaak van de clownwereld.

Maar dit is het opvallende: 50 jaar lang hebben de dominante intellectuelen de familie en burgermaatschappij ondermijnd en daarmee iedere zinnige opvoeding van de mens, en nu doen ze hysterisch omdat mensen voor zichzelf kiezen. Alsof ze dachten dat beide mogelijk was: ondermijning van de zedelijke systemen, en toch een zedelijk individu dat zijn burgerlijke taken met verve vervult.

Dat is echter niet wat er speelt. Het gaat hen namelijk niet om het zedelijke individu. Het gaat hen om de objectieve orde. De objectieve orde zonder individu is totalitair. Als je een totalitaire staat wilt met één ethiek, dan moet je dus de familie ondermijnen, de gemeenschappen ondermijnen. Zij bieden namelijk een bescherming voor dat individu tegen de macht van de staat (en de macht van de markt). Een staat en een bedrijf verdragen dat niet. Dat zie je nu ook in Urk: daar krijgt de staat geen voet aan de grond. Dat zie je ook bij FVD, daar krijgt de staat geen voet aan de grond. Dat is waarom de progressievelingen ook zo boos werden om Forumland, en dát is wat Thierry heeft te bereiken: de groei van een gemeenschap. En een gemeenschap is bestand tegen de interventie van de staat. Wat de Sander Schimmelpennincks cum suis van deze wereld verlangen, is het opofferen van het zelf voor de objectieve orde. En het lijkt wel zo te zijn, dat hoe onredelijker de objectieve orde is, hoe liever zij zichzelf eraan geven.

Voor de Joodse filosoof Martin Buber - en filosofen als Hannah Arendt en Peter Sloterdijk - is dit geen verrassing. In zijn boekje (de -je is hier niet neerbuigend maar liefkozend) Ich und Du stelt hij al dat perioden van radicale individualisering afgewisseld worden door perioden van radicale collectivisering. Het individualisme heeft zijn belofte niet weten in te lossen, de oude structuren van gemeenschap en familie zijn ondermijnd maar het individu wil zich toch geborgen weten, dan komt het collectief op het toneel. Peter Sloterdijk noemt dit het Jonascomplex: het verlangen van het individu om zich in geborgenheid in de buik van de walvis te begeven en het is een reactie op het spiegelcomplex waarin het individu alleen maar met zichzelf bezig is.

In die zin verbaast het dus ook niet dat hyper-individualisten als Schimmelpenninck en het collectivisme van de staat elkaar vinden nu. Veel mensen offeren zichzelf op het altaar van de objectieve orde. Of die redelijk is of niet, dat maakt niet uit: het gaat namelijk niet om orde, maar om samen, om het opheffen van de andersheid van de ander. Dat er mensen zijn die daar vragen bij stellen, die reflexief zijn, die proberen om de eigen subjectiviteit en de objectieve orde met elkaar in overeenstemming te brengen, dat verdragen ze niet. Terwijl Hegel nu juist zou zeggen dat daarin de vrijheid daadwerkelijk tot stand komt. Anti-vaxxers waren tot corona, op een groep na, helemaal niet anti-statelijk. Ze waren kritisch, dachten soms anders over thema's, maar in principe begaven ze zich in die combinatie van innerlijkheid en orde. Maar zij zijn streng: indien de staat niet redelijk is, hoeven zij niet mee te doen. Hoe meer gelijk zij hebben, dus hoe onredelijker te staat is, hoe totalitairder zij - en haar nuttige idioten - wordt.

Kierkegaard kan ons redden

Kierkegaard kan ons hier helpen. Kierkegaard zegt namelijk hetzelfde als Heidegger: alleen een God kan ons nog redden. Zijn kritiek op Hegel - of die terecht is vraag ik me af - is dat Hegel totalitair is. Het gevaar van Hegel is namelijk dat de algemeenheid - de objectieve orde - onderdrukkend werkt voor de bijzonderheid - de subjectieve wil -. Terwijl voor Kierkegaard, existentialist die hij is, nu juist de bijzonderheid onder geen beding onderdrukt mag worden. Dit betekent niet dat hij een moderne liberaal is die van mening is vrijheid is doen wat je wilt zonder beperkingen. Wel wil dit zeggen dat voor Kierkegaard de algemeenheid gerelativeerd dient te worden.

Zijn boek Vrees en beven is in die zin een grote kritiek op het denken van Hegel. In het boek draait alles om Abraham die zijn zoon Izaäk moet offeren. Voor wiens bijbelse kennis niet zo present is. Abraham en zijn vrouw Sarah wachten op een kind dat maar niet komen wil. God zegt Abraham dat Hij ervoor zal zorgen dat het goedkomt. Maar het duurt en het duurt. Uiteindelijk verliest Abraham zijn vertrouwen in God - want dat doen alle profeten wel een paar keer in hun menselijke, al te menselijke leven - en deelt hij het bed met de slavin Hagar. Zij wordt zwanger, krijgt een kind Ishmael (de voorvader van de Arabieren). Maar dan, uiteindelijk, wordt Sarah op hoge leeftijd toch nog zwanger. Ze krijgen een zoon, Izaäk. Eindelijk, na al die jaren wachten. Izaäk groeit op en dan krijgt Abraham een opdracht van God: neem Izaäk mee naar de berg Moira en offer hem. Abraham, ridder van het geloof, staat 's ochtends op, bepakt de ezels en loopt met zijn zoon, zijn meest geliefde zoon, naar de berg om hem te offeren. Te doden. Uiteindelijk, bovenop de berg, maakt Abraham een altaar klaar, legt zijn zoon erop en pakt het mes. Op dat moment verschijnt er een ram op het toneel en krijgt Abraham te horen dat doordat hij bereid is geweest zijn zoon te offeren, hij hem niet hoeft te offeren. Door zijn zoon weg te geven, ontvangt hij zijn zoon. Paradoxaal, nietwaar?

Kierkegaard probeert te begrijpen wat hier gebeurt. Makkelijk is dat niet. Paul Cliteur heeft zijn boek dan ook het gevaarlijkste boek van de mensheid genoemd, omdat het teoterrorisme zou goedkeuren. Als God zegt te doden, dan doe je dat. En Kierkegaard probeert het nog goed te praten ook! Cliteur mist hier de essentie waar het omgaat, niettemin doet hij het boek wel recht. Want Kierkegaard denkt over Abraham niet anders. Wat gebeurt daar toch? Hoe kan Abraham, de aartsvader, de ridder van het geloof zijn zoon vermoorden? Wat volgt is een bijna poëtische zoektocht van Kierkegaard om te zien wat daar gebeurt. De eerste vraag is: heeft Abraham zijn zoon vermoord of niet? De Joods-franse denker Levinas stelt van niet. Kierkegaard daarentegen stelt van wel: met het trekken van het mes, volbrengt Abraham in feite de moord, ook al vindt de moord zelf niet plaats. Als Abraham de moord begaat, hoe kan hij dan een ridder van het geloof zijn? Volgens het algemene - volgens de ethiek - is hij immers een moordenaar, meer niet. Indien ethiek het laatste woord heeft, dan is Abraham een moordenaar, klaar. Hoeven we niet moeilijk over te doen. Alleen: heeft ethiek wel het laatste woord?

Kierkegaard stelt: "zijn ethische opdracht is het zichzelf voortdurend in het algemene uit te drukken, zijn afzonderlijkheid op te heffen om het algemene te worden." Dit is het centraal stellen van de objectieve orde die boven alles gaat, dit is totalitarisme. De afzonderlijke mag zijn afzonderlijkheid niet opheffen. Dat is het einde van de vrijheid. Het afzonderlijke en het algemene zijn dus beide niet het laatste woord. Kierkegaard zegt dan ook: Abraham kan geen moordenaar zijn én de aartsvader, daar moet dus iets gebeurd zijn in dat verhaal. Dat andere is dat het ethische opgeschort kan worden, door een verbinding aan te gaan met iets wat daar voorbij ligt. Het verhaal van Abraham toont dat ethiek begrenst is en dat er ook nog religie is - via het offer verbindt Abraham zich met het absolute, met de oneindige god opdat zijn bijzonderheid gered kan worden binnen de algemeenheid.

Of de enkeling staat in verhouding tot het absolute, of de enkeling is verloren, zegt Kierkegaard ergens anders.

Kierkegaard vergelijkt Abraham met enkele andere figuren.

• De ridder van de oneindige resignatie. Een jongen is verliefd op een prinses. Hij ziet zich geconfronteerd met een niet realiseerbare mogelijkheid (de prinses), en resigneert. De ridder van de oneindige resignatie ziet dat hij het niet kan realiseren, maar realiseert het toch, in de geest, in de oneindigheid. In de esthetiek.
• Tragische held Agamemnon die zijn dochter offert om te kunnen winnen in Troje: hij offert alles wat hem dierbaar is op voor het algemene. Hij weet wat hij terug krijgt voor het offer en ook dat hij het terug krijgt, de wind in dit voorbeeld. En ten tweede is het een publiekelijk offer: het is bespreekbaar, behuilbaar. Alles wat hij doet en wat hem beweegt behoort het algemene toe. Hij is openbaar en in die openbaarheid is hij de geliefde zoon van de ethiek. De tragische held is de ethische held.
• De demonische figuur. De willekeur. Dit is de mens die zich boven de ethiek plaatst, maar zich vervolgens nergens mee verbindt. Hegel heeft hier ook aandacht voor. Dit is de persoon die zich niets aantrekt van de zedelijkheid, geen plicht aangaat, die gewoon willekeurig handelt, geen richting heeft.

Abraham is anders hoewel hij alle stadia hierboven lijkt te doorlopen: hij ziet onmogelijkheid net als de ridder, maar beweegt dan door in het offer. Dit heeft hij gemeen met de tragische held: ze concentreren zich volledig op het ethische, maar Abraham breekt hiermee en de tragische held niet. De tragische held vindt rust in het algemene. Abraham ervaart geen rust, juist niet, hij ervaart een suspense. De tragische held weet wat hij krijgt, Abraham niet. Toch maakt hij nog een beweging: een beweging voor het wonder. Deze beweging is de beweging van de enkeling en gaat voorbij het ethische. De demonische mens gaat ook voorbij het ethische, maar die blijft dan hangen in het luchtledige, verbindt zich met niets. Abraham verbindt juist met iets, namelijk, met een religieuze instantie.

Goed. We kunnen veel nuances en subtiliteiten aanbrengen. Belangrijk voor Kierkegaard is: om de bijzonderheid van het algemene te redden, moet er een religieuze verbinding tot stand komen. Anders gezegd: doordat ik me met iets buiten deze wereld verbind, zal ik nooit helemaal met deze wereld samenvallen, ben ik een vrij mens. Maar wel eentje die een verbinding is aangegaan. Hegel is hier dus niet ver weg, zij het dat Hegel de binding ethisch ziet en Kierkegaard religieus.

Dit lijkt misschien abstractie filosofie, maar dat is het niet. In Mein Kampf, bijvoorbeeld, schrijft Hitler letterlijk dat de Joden een bedreiging vormen voor het Duizendjarige rijk omdat zij hun eigen God hebben. En doordat zij deze hebben, zullen ze nooit écht onderdeel worden van het systeem. Het eerste wat totalitaire staten doen, is de religie ondermijnen. Dat is omdat ze begrijpen dat religie, in goede zin, iets anders poogt dan de staat, en daarmee ondermijnend kan werken. Willen wij het individu redden van collectieve waanzin, dan kan dat alleen met God: alleen een God kan ons nog redden.

Het moderne individu, dat leeft als de meerman in willekeurige vrijheid en iedere verantwoordelijkheid als een beperking ziet, gaf vrijbaan aan de markt en de staat om de mens tot slaaf te maken. Weg van gemeenschap, weg van ethiek, weg van God, werd het individu een speelbal, met kleine schouders stond hij naakt tegenover vijandige systemen. Houellebecq, bijvoorbeeld, begreep dit en onderzocht dit in zijn oeuvre. Het lijkt wel of we in het Westen, niet perse willens en wetens, de weg vrij hebben gemaakt dóór het hyperindividualisme heen om een totalitair systeem de kans te geven. Alle grote filosofen van Plato tot aan Buber, zouden gezegd hebben dat het moderne individualisme geen stand zou houden. Niettemin zouden de grote filosofen hebben gezegd dat het individualisme zelf het probleem was. Dat is het namelijk niet. Bach, Brahms, Vondel, Huysmans, Beethoven, Faure, zij kunnen alleen ontstaan in een beschaving die gevoel heeft voor het individu, maar dan wel in een bepaalde vorm ervan. We moeten het individu dus niet verachten, evenmin samenstellen aan neoliberalisme of aan egoïsme. Het individu is het wezen van het Westen. Niet hij verdient kritiek, maar de slopers, de beeldenstormers en de collectivisten die maar wat graag het individu slopen om de objectieve orde de macht te bieden. Dat is de laatste stap naar een totalitaire staat en we zijn dichtbij, veel te dichtbij, om dit te laten gebeuren.

Natuurlijk: religieus kunnen we niet meer zomaar worden, een burgerlijke samenleving is niet zomaar gebouwd. Dat is de uitdaging, maar Hegel en Kierkegaard bieden wel de taal om het huidige debat te begrijpen, te doorgronden en bieden, misschien, een begin om te ontsnappen aan het totalitarisme. Maar de eerste stap, of men nu gelooft of niet, heeft toch met religie te maken. Alleen in welke vorm, dat blijft nog onduidelijk.

In ieder geval: trap niet in het argument dat we het voor elkaar doen en houd vast aan je subjectieve wil, dat is straks misschien nog het laatste dat ons vrij maakt.

Khadija Arib - oke, ze is dan vernoemd naar de vrouw van Ome Mo, maar dat maakt ons niet uit, we zijn immers geen boomers. We missen haar. Natuurlijk, soms vonden we haar irritant. Onrechtvaardig. Niet de balans bewakend. Vooral toen ze bezig was met haar nieuwe verkiezingen. Maar over het algemeen heeft ze het goed gedaan. Vooral haar onderonsjes met de Hiddemeister vonden we mooi. Toen al.

Marcus Aurelius was al een wijze keizer toen hij heerste, maar dat hij werd opgevolgd door Commodus droeg en draagt bij aan de waarde van hemzelf. (Wij verdenken hem ervan dat hij daarom ook brak met de adoptiefkeizer: wat beter voor je nalatenschap dan een gekke opvolger). Lodewijk XIV werd nog groter door door Lodewijk XV, en nóg groter door Lodewijk XVI.

Zo wordt Khadija nog groter door Bergkamp. Want wat een verdriet is deze voorzitster. Ingenomen. Ideologisch gedreven. Ze heeft geen humor. En vooral, potverdomme, lijkt het voor haar onmogelijk om iemand uit te laten praten. Het debat heeft al weinig niveau. Maar iedere keer als iemand even de diepte in gaat, even de tijd neemt om iets uiteen te zetten, schreeuwt ze er weer doorheen. Waarom weten we niet - haar geaardheid is het vast niet. Maar wat dan wel? Wat we wel weten: het is godsgruwelijk irritant. Ze heeft de kamer niet in de hand en overcompenseert door steeds te corrigeren. Ze is de typische vrouwelijke manager die niet te verdragen is omdat ze haar autoriteit continu wil laten gelden.

Khadija, sorry dat we je vaak vervloekt hebben. Nu pas, geheel in de traditie met het prachtige liedje van De Dijk, weten we wat we missen. En Bergkamp: ga even gauw terug je hok in en laat Bosma gewoon voorzitter worden.

De wereld brandt. Mensen draaien door. Staten wentelen zich in macht. Verzet, dat is er amper. Ja, een liefdevolle demonstratie ergens op een veld waar de elite om lacht. Vrezen hoeven ze niet in het land waar toch geen revolutie kan ontstaan, omdat men bang is hun tuintje te vertrappen, zoals de grote Marxist, Marx zelf, al zei. Vrijheden verdwijnen. De waarheid op het schavot, het kwaad voor immer op de troon, zoals Lowell al zo mooi schreef. En wat rest ons? Wachten. Wachten. Wachten. Tot de staat inbindt of men daadwerkelijk vindt dat het te ver gaat. Wanneer dat is weet niemand. Eerder laat dan vroeg.

Maar wees gerust. Want hier wat troost. Wat muziek om mee te kunnen wachten. Muziek die, zoals Arthur Rubinstein zei, klinkt als een entree in de hemel. Schubert. Altijd Schubert. En in 14 minuten - het tweede deel - pakt 'ie ook wel het leven. Of de geschiedenis. Het zachtmoedige begin, zoals alle verhalen een zachtmoedig begin hebben - dan de chaos (die nooit echt chaos is, natuurlijk, het is verdorie geen muziek uit de twintigste eeuw) - en dan weer naar de verstilling; volgens sommigen de dood. Twee maanden hierna overleed Schubert. Rubinstein wilde dit deel op zijn begrafenis. En dat snappen we. Maar het eerste stuk, de eerste vijf minuten, zou ook nog mooi klinken op een bruiloft. Enfin.

14 minuten aan troost in deze rare tijden. Hier bij ophef vloeken we, schreeuwen we, schoppen we. Maar dit, ja, zo zijn we dan ook wel weer.

NRC heeft beet. Waarschijnlijk hebben ze hier al sinds het begin van ON op gewacht, op gehoopt en naar gezocht. En het was niet voor niets. Ze pakken hedenochtend groot uit: voorzitter van de raad van toezicht van de omroep ON! Taco Dankers is antisemiet.

Althans, we zijn hier op de buren sterk gekant tegen het overdreven gebruik van het woord. Kritiek op Soros is geen antisemitisme. Van mening zijn dat de oorlog niet alleen de Joden toebehoort, is evenmin antisemitisme. Stellen dat Joden veel macht in Hollywood hebben, is ook slechts een constatering. Daarbij, zoals wijlen Hans Jansen eens zei over de onvriendelijkheid van Erasmus jegens de Joden: "Ik denk dat we voorzichtig moeten zijn met zo'n uitspraak. Antisemitisme is een negentiende-eeuwse term om de racistische vorm van Jodenhaat onder woorden te brengen. In de zestiende eeuw kende men dat woord niet. Ik spreek daarom liever over Jodenhaat. Als Erasmus ergens schrijft dat Joden in zijn tijd zevenmaal erger zijn geworden dan in Jezus' tijd, dan kun je niet anders concluderen dat hij ze niet bepaald goedgezind was."

Maar toch. Dankers stelt dat de slavenhandel voor 50% door Joden werd gedaan. Onze held Piet Emmer, de enige echte historicus die Leiden nog heeft, antwoordt NRC dat daar niets van klopt. En als hij het zegt, dan is het zo. (Wel gebruikt hij vervolgens het woord antisemiet, zelfs Emmer is niet onfeilbaar)

In dit artikel stelt Dankers interessante vragen. Ben ik het verder niet mee eens. Maar is het antisemitisch? Volgens het CIDI wel, maar volgens hen is het al antisemitisch als je een dikke joodse deerne die zich aandient afwijst. Het zijn constateringen, ja, beetje gedoe misschien, maar soit.

Desalniettemin: ja het is (soms) een interessant debat. En dat debat kun je op de goede manier voeren - zie de speech van de roerganger tijdens de APB - en op een domme manier. Nog los van de vraag of het moreel is (wat boeit ons dat nou), is het strategisch ook niet al te handig. Je weet namelijk dat dit gezeik oplevert komen. De hele godganse dag gaat het hierover. ON!, onze makkers in de loopgraaf, raakt weer iets meer besmet. Waarom kunnen we op rechts nou nooit even strategisch nadenken, het spel spelen en dan overwinnen? Waarom moeten we demonstreren met Jodensterren op onze borst, waardoor niemand over het protest zelf praat? Ja links is onoprecht, maar het is aan ons om al hun drogwapens af te nemen zodat ze ofwel hun muil gaan houden, ofwel over de inhoud moeten gaan praten.

Maar onszelf kennende gaan we zo door en maken we het hen veel te makkelijk. Verdorie nog aan toe. Verder: wat onderstaande man zegt, maar dan niet tegen liberals, tegen ons:

Duitsland. Mooi land. Mooie mensen. Interessante geschiedenis. Schuldcomplex. Enfin, daar is nu een rel gaande over onze makkers van AFD. Aangezien ze 10% van de stemmen haalden en aldus voor de tweede keer in het parlement komen, heeft de aan de politieke partij gelieerde stichting - zeg maar de Wiardi Beckman-stichting van de PvdA - recht op overheidsfinanciering, die kan oplopen tot 70 (zeventig!) miljoen euro. Per jaar.

Heel Duitsland hysterisch natuurlijk. Blijkbaar is er een gebrek aan wetgeving die dit mogelijk maakt. In 1993 hebben ze al geprobeerd om een wet te maken die dit tegenging, maar het kwam er niet van. Druk met de val van de muur, wederopbouw en opnieuw Europa veroveren, waarschijnlijk. Ze vonden het wel prima zo. (Wie zouden van deze ruif gegeten hebben?) Maar nu een goed-rechtse partij recht heeft op een deel van de taart, moeten er allerlei wetten worden opgetuigd.

Dan de naam. De stichting heet de Erasmus-stichting. Vinden we mooi. Leer ons de Duitse propaganda kennen. Erasmus, de grote humanist. De held van Europa. Misschien wel de eerste "ster", de eerste echte beroemdheid van het continent in moderne zin. Rotterdam wordt er niet moe van om hem toe te eigenen. Het internationale studentenverkeer draagt de naam. En nu dus ook de stichting van AFD. Reden voor Jan Böhmermann, de Arjan Lubach - de lul dus - van Duitsland om de donkere kant van onze neerlandse hoop in bange dagen te belichten: Erasmus wijdde een boek aan oorlog tegen Turkije en de kwaadaardige en misdadige Mohammed. Daarbij had hij een afkeer van het jodendom. Ergo: “een islamofobe antisemiet". Zou Jan - de Lubach van Duitsland - dan gewild hebben dat het Westen overrompeld zou worden door de angstaanjagende Turken? Me dunkt van niet. Maar Jan is blijkbaar toch geschrokken van Erdogan nadat hij hem belachelijk maakte. Cuck. Misschien moet hij even een brief sturen naar de Erasmus Universiteit in Rotterdam, of ze wel weten dat ze zich vernoemd hebben naar een islamofobe antisemiet. (Je verzint het niet. Wat een kutland is dat Duitsland toch eigenlijk)

Goed. De stichting bestaat al langer; niemand maakte problemen. Tot ze recht hebben op geld, dan staat iedereen plotseling op. Enfin: AFD, ooit een beloftevolle partij, ergens een paar afslagen teveel gemist, of teveel genomen, maar ondanks alles nog steeds makkers in de strijd. Als de man naast je in de loopgraaf blijk geeft van bepaalde perverse neigingen in de slaapkamer, veroordeel je hem ook niet. Of je na de strijd nog een goudgele rakker met hem wil drinken, dat is weer een andere vraag.

Maar 70 miljoen: ze hebben er recht op.

Zo. Het interview in trouw is al een paar dagen oud, maar de zondag is een goede dag om even de Woke-Jezus onder de loep te nemen. Ik zou mijn naam anders geen eer aan doen. (Voor de analfabeten onder ons: google Anton van Duinkerken. En daarom, mijnheer, noem ik mezelf katholiek!)

Het interview met "evangelical en activiste" - sowieso de ergste combinatie, neem Hitler, neem Stalin, voeg ze samen en dan nog drinken we liever koffie met hem dan met een activistische evangelical - stelt dat het christendom te Europees en, u raadt het al, te wit is. Een closeread.

"Als een ware evangelical kon ze de kern van haar geloof zelfs in haar slaap nog reproduceren: ‘God heeft een fantastisch plan voor je leven, maar je bent van hem gescheiden omdat je zondig bent. Jezus is gestorven om de straf voor jouw zonden te betalen en daardoor kun jij bij God komen.’

Maar tijdens die trip realiseerde ze zich dat ze deze boodschap niet als ‘goed nieuws’ zou hebben kunnen verkopen aan haar over-over-­overgrootmoeder, die zeventien kinderen kreeg van de mannen in wiens huishouden ze gedwongen werd te werken. “God heeft een fantastisch plan voor je leven, hoe absurd zou dat haar in de oren hebben geklonken? Ze zou gezegd hebben: waar heb je het over?” Harpers evangelie, waar haar hele wereld om draaide, bleek niets te zeggen te hebben in de vreselijke situaties die haar voorouders hadden meegemaakt. Het deed haar in een depressie belanden."

Goed. De twijfels die ze heeft over een goed leven met haar over-over-overgrootmoeder in het hoofd zijn te billijken. Een heftige geschiedenis, zoals dat dan heet. Niettemin komt hier ook het probleem van haar oppervlakkige, kapitalistische Amerikaanse geloof aan bod: een fantastisch plan met jouw leven? Wat houdt dat in? Als God met iedereen een fantastisch plan heeft, dan wordt het nogal een lastig verhaal hier op aarde. Als hier alles al fantastisch zou zijn, zou de hemel overbodig zijn, nietwaar? God heeft helemaal geen fantastisch plan met iedereen. Als hij al een plan heeft, is het om je vrij te laten wanneer kan, lief te hebben wanneer mogelijk, toe te spreken wanneer nodig. Zo groot is de macht van God helemaal niet. Hij is geen keukenmes dat je pakt wanneer nodig. Dat is een ernstige tekortkoming van haar geloof. Dat ze niet uit de voeten kan met haar geloof in die situatie, heeft niets te maken met God, nog met de situatie, maar met haar zelf.

"Deze donkere periode in Harpers leven leidde uiteindelijk tot haar boek The Very Good Gospel, resultaat van dertien jaar bijbelstudie, waarin ze het evangelie uiteenzet zoals ze het hervond na die crisis en waarover Harper zaterdag zal vertellen op de Justice Conference van Tearfund.

Zonde, zegt ze, is niet dat mensen fouten maken of imperfect zijn, het is dat de mens de onbedwingbare neiging heeft tot heersen. In de wereld zoals God die schiep, stond alles in relatie tot elkaar, en het was goed. “Zonde is alles wat ervoor zorgt dat die relaties kapotgaan. In de Bijbel zien we dat keer op keer gebeuren wanneer de mens wil heersen.”

En daar is de activiste in haar. Zonde is niet het menselijk tekort, zonde is niet de donkerheid van het hart de hele dag door, zonde is willen heersen. Willen domineren. Hallo Marx. Ik weet niet of ze denkt dat dit vernieuwend is, maar dat is het niet. Theologisch is het evenmin. De bijbel is geen Montesquieu, de bijbel is geen handboek van democratisch leven. Over de relaties heeft ze gelijk, dat zeker. Maar over het heersen, ze zegt maar wat. Koning David heerste. Saul eveneens. Er zijn tal van voorbeelden aan te wijzen die over zondigheid gaan, maar niet over heersen. Houd Marx lekker in je broekzak.

"U bent van huis uit een evangelical. Noemt u uzelf nog steeds zo?

“Ja. Ik heb daarover getwijfeld maar als je kijkt naar hoe mijn theologie en wereldbeeld samenhangen, ben ik een evangelisch christen. Ik geloof in Jezus. Maar, mijn beeld van hem is de laatste jaren veranderd. Jezus was niet wit. Hij was geen Europeaan. Sterker nog, er is geen enkele Europeaan die iets te zeggen heeft in de Bijbel, behalve Pilatus (de Romeinse prefect die Jezus liet kruisigen, red.). En toch staat alles wat wij over de Bijbel, het christendom en orthodoxie leren in een Europese context. Waarom? We hebben het hier over een geloof dat geboren werd onder Romeinse overheersing, een volk dat in slavernij was. Het hele Nieuwe Testament speelt zich af in de context van kolonisatie! De laatste vijfhonderd jaar is ons geloof gedemocratiseerd door de reformatie. Ik geloof dat de taak voor de komende vijfhonderd jaar is om ons geloof te dekoloniseren. Ik denk echt dat het zo lang gaat duren, omdat we hard moeten werken om ons geloof los te maken van het wereldbeeld dat het ons westerlingen zo comfortabel heeft gemaakt, maar tegelijkertijd zo veel kwaad gerechtvaardigd heeft.”

Waar te beginnen? Zoals ze de bijbel leest door een 19e eeuwse analyse van economie en politiek, leest ze de bijbel door een bril van 21ste eeuwse politiek. Wat maakt het uit dat Jezus geen Europeaan was? Hij heeft Europa gemaakt tot wat het is. Jezus maakt Europa, Europa interpreteert Jezus. Dat maakt niet dat hij in een Europese context wordt geplaatst, alsof hij wordt toegeëigend. Dat is echt veel te simpel gedacht. En waarom is ons geloof gedemocratiseerd door de reformatie? Ja, iedereen mag de bijbel lezen - maar er waren al veel langer vertaalde bijbels voor Luther. Maar de reformatie is een intellectueel geloof, tekstueel - als je niet kunt lezen, heb je er niet veel mee. Maar goed: we gaan het geloof dekoloniseren. Hoe dan? En ik ben nieuwsgierig naar het volgende stuk: een comfortabel beeld dat kwaad heeft gerechtvaardigd.

"Ik vroeg het omdat de meeste evangelicals niet veel ophebben met de onderwerpen waar u zich voor inzet.

“Toen ik mijn eerste boek schreef, Evangelical Does Not Equal Republican … or Democrat, vroeg ik me af wat de invloed is van evangelisch christendom op politieke standpunten. Hoe komt het bijvoorbeeld dat evangelicals bij wijze van spreken zouden sterven voor hun standpunten over lhbti-rechten en abortus, maar je ze niet hoort in gesprekken over ras, sociale gerechtigheid, gelijke betaling voor gelijk werk voor vrouwen, enzovoorts. Wat ik ontdekte, was dat iemands politiek een reflectie is van zijn of haar opvatting van het evangelie. Als het evangelie voor jou betekent dat Jezus kwam om Gods beeld op aarde te brengen en alle mensen vrijheid te geven ten volle te leven en de aarde te dienen, zie je dat terug in je politiek. Dan streef je ernaar het beeld van God in ieder mens te zien en recht te doen in de wereld. Maar als jouw idee van het evangelie simpelweg is dat Jezus stierf om de straf te betalen voor jouw individuele zonden, dan heeft je politiek niets te maken met je evangelie. Wat heeft het feit dat Jezus voor jouw zonden stierf te maken met jouw abortusstandpunt?

“Ik durf te zeggen dat mijn politieke standpunten die van Jezus zijn omdat ze rechtstreeks uit de Bijbel komen. Jezus zegt: Ik ben gekomen om de hongerigen te eten te geven, de gevangen te bezoeken, de vreemdeling te ontvangen. Jezus, bruine, gekoloniseerde Jezus, heeft een politieke agenda. Maar wanneer die door de bril van Europese koloniale heersers wordt bekeken, is opeens alles geestelijk. ‘Hij kwam voor wie geestelijk honger had, voor wie geestelijk onwelkom was.’ Op die manier wordt allerlei kwaad overgoten met een bijbels sausje.”

We willen het niet doen op deze rustdag. Maar godverdomme wat 'n onzin. Goed. Het evangelie is geen politiek program. Dat ten eerste. Je kunt religieus dingen willen, verlangen, hopen, die tegen de politiek ingaan. Politiek is realisme - of zou dat moeten zijn -, religie is idealisme. De politicus maakt de moeilijke keuzes, de kerk vult de hiaten op. En die laatste zin van de eerste alinea. Dus zondig is het kapotmaken van menselijke relaties, maar abortus zou dan wel moeten kunnen want daar vindt Jezus niets van? Als je stelt dat de bijbel gaat om menselijke relaties, en dat het zondig is om die kapot te maken - moet de conclusie zijn dat abortus zondig is, aangezien het een relatie überhaupt onmogelijk maakt. Daarom snapt ze het niet. Schepping is goed, vernietiging is zondig. Zo moeilijk is dat schema niet.

En dan de arrogantie: zij, verder niemand, zij is de politieke mond waardoorheen Christus spreekt. En vervolgens doet ze net alsof Europeanen nooit de sociale Jezus hebben gehonoreerd. Alleen de geestelijke. Was dat maar zo. Maar de weeshuizen, zorghuizen, gaarkeukens, leger des heils: allemaal christelijk. Het 19e eeuwse christendom raakt, zoals alle religies en de politiek, doortrokken van het idee van sociale ongelijkheid als gevolg van de industrialisatie. Er komen dan steeds meer initiatieven van priesters die alleen nog daarnaar kijken. Met als gevolg dat het huidige christendom meer een sociale dienst is geworden, dan een pad naar het heil van God. Ze doet onrecht aan de complexe geschiedenis van Europa die vorm kreeg middels Plato, Aristoteles, Augustinus en het christendom. Een geschiedenis waarin het lichaam veronachtzaamd werd en de geest hoger stond, een geschiedenis ook die niet over sociale rechtvaardigheid ging, maar over zielenheil. Puur voor haar eigen agenda, verwerpt ze de gehele Europese traditie. Het grappige is, ze noemt Pilatus eerder als enige Europeaan. De Italiaanse filosoof Agamben heeft een boekje geschreven over Jezus en Pilatus en stelt dat in hun ontmoeting er twee werelden tegenover elkaar komen te staan: redding en rechtvaardigheid, Dostojveski tegenover Tolstoj, zielenheil tegenover politiek. En juist deze vrouw toont zich veeleer een kind van Pilatus dan van Jezus.

"Beide kanten kunnen bijbelteksten aanvoeren voor hun zienswijzen. Hoe ga je dan het gesprek aan met andersdenkenden zonder dat je alleen maar verder polariseert?

“Ik doe dat vanuit de Bijbel. Dat is de basis onder al mijn werk. Daarom heb ik The Very Good Gospel geschreven, omdat ik wil dat mensen zien dat ze niet hun geloof verloochenen als ze Gods hart voor de wereld willen omarmen. Ik denk dat ons geloof ons soms tot radicalere conclusies brengt dan we in het publieke debat tegenkomen. Bijvoorbeeld als je het hebt over herstelbetalingen. Dat is een bijbelse waarde, de Bijbel staat er vol mee. Door mijn geloof verwelkom ik vreemde mensen zelfs tot in mijn huis. Door mijn geloof kan ik vergeven. Veel liberalen hoor ik nooit over vergeving.”

Herstelbetalingen Genoeg gezegd.

Goed. Het blijft een vaag verhaal. Ze pakt een christendom dat het christendom helemaal niet is, maakt dat tot leidend en valt dat aan om haar eigen relevantie te bewijzen. Moeilijk als het is om écht diepe ideeën te hebben, pakt ze cliché na cliché om het christendom - en Europa aan te vallen. Van veel kennis getuigt het niet. Van veel kwaadwillendheid wel. Want waar gaat het uiteindelijk om? Het castreren van de Europeaan, en geld, veel geld, waarschijnlijk. En de oikofoben van Trouw hijsen haar weer op het schild.

Goed. Laptop dicht, kaarsje branden, wij gaan even bidden onder het genot van wat geestelijkheid - dat wat zij zo veracht.

Ab Osterhaus, u kent hem inmiddels wel. Wij zijn geen fan van 'm. En u ook niet. Maar hij begint - zoals al die typetjes - langzaam zijn ware bio-fascistische aard te tonen. Zijn diepste verlangen is, zo liet hij merken, om alle ongevaccineerden naar een eiland te sturen. Maar ja, tussen droom en daad, he, staan nu eenmaal wetten en praktische bezwaren in de weg. Niet dat die niet op te lossen zijn. Maar het maakt het wel lastiger, dat is waar.

Hij benoemde echter geen eiland. Weet u wie dat wel deden? Exact. En zij spraken over Madagaskar. Nou, wij vinden het na even googlen wel prima om daarheen gestuurd te worden. Op voorwaarde dat we daar een beetje een eigen kolonie mogen bouwen Jamestown-stijl, en dat we geen crematoria hoeven te bouwen.

Opvallend trouwens dat wanneer Thierry Baudet spreekt over Forumland of Madagaskar, de ganse media en het gehele kartel hysterisch reageert. Van links tot rechts. Dezelfde ophef over deze Tv-viroloog die fantaseert van een Madagaskarplan voor “onreinen” valt nog te bezien.

Maar ja, daar kunnen we wel boos over doen. Erg vinden we het niet, na vijf minuutjes googlen op afbeeldingen van Madagaskar.

Vinden we mooi, om dit tegen te komen:

Vooral ook omdat we geschaterd hebben bij deze scene uit de film Madagaskar:

Nog wat kiekjes:

Hier gaan we de liefde bedrijven met mooie Madagaskariaanse deernes

Vanuit hier bouwen we een regering op die ervoor zorgt dat het land wél te eten heeft

We weten niet of dit echt Madagaskar is. In ieder geval: zoja, wij gaan hier wel mooie boerderijen plaatsen met wat diertjes her en der. Komt helemaal goed.

Ab: betaal jij het ticket?

Urk. De Gallische bastion tegen gekte en waanzin. Urk. We dachten altijd: mocht er een burgeroorlog uitbreken, dan zijn het de Urkers die vooraan staan. Mannen zoals mannen horen te zijn. Het bekende zeedorp gezegde: "Vroeger waren de mannen van staal, de schepen van hout, tegenwoordig zijn de schepen van staal, de mannen van hout" gaat voor Urk niet op. Vrijgevochten, radicale refo's. Beantwoordend aan een gebod hoger dan dat van de staat. Reflecterend op wetgeving en ethiek en daarin een eigen richting vinden. Soms zinnig, soms onzinnig, altijd eigenzinnig.

Wij, vanuit de decadente randstad, keken op naar Urk. Wij, die onze cappuccino met havermelk drinken, wij, die dunne sigaretjes roken, wij, die in mooi gesneden pakken van Italiaanse of Britse snit, wij die deden alsof we mannelijk waren, alsof we ruraal waren maar oh zo stedelijk, wij Larpers, ja, in ons hart verlangden we allemaal om Urkenaren te zijn. Niet meer.

De burgemeester van Urk zei hedenochtend, als Wilhelmina die het volk toesprak op de radio vanuit Engeland, dat de mensen op Urk zich moeten laten vaccineren. Hij buigt. Capituleert. Urk is gevallen. We zijn ons Jericho kwijt. Ons Jeruzalem verdwenen. En onze dromen ook. Nu moeten we zelf mannelijk worden - of we dat nog kunnen is de vraag. Ons dunkt van niet. Wat rest ons nog? Eerst een dag van rouw. Vaarwel, moedige Urkenaren.

KIRAC - begon leuk, uitdagend, bevragend, verfrissend. Zo ageerden Kate - leuk wijfie, maar praat kunstmatig kunstzinnig, alsof ze te diep denkt voor de toereikendheid van taal - en haar partner Stefan - nihilistische kenkerlijer die zijn gebrek aan scrupules compenseert met onterechte zelfliefde - tegen #Metoo, tegen de nieuwe indeling van het stedelijk en tegen Rem Koolhaas - de kwaadaardigste man uit de geschiedenis van de mensheid -, en nog wat andere dingen.

Soms gingen ze te ver - zoals die keer dat ze een museumdirecteur in de periferie bijna lieten huilen -, maar vaak was het wel interessant. Niettemin: na tien afleveringen alles afbreken, kwam wel de vraag op wat zij dan wel wilden. Wat bleek: ze wilden niet bouwen. Ze wilden de kunstenaars met de hamer zijn - in een soort nihilistische interpretatie van Nietzsche. Gewoon alles afzeiken. (Goed, dat doen wij ook, maar wij zijn dan ook maar een blogje, geen Kunstenaars). Wat opviel: mettertijd begonnen ze steeds meer, zoals Kieft altijd zegt, in zichzelf te geloven.

Grote Kunstenaars. Aan de kant Abrahamovic, Picasso, Rembrandt, aan de kant Reve, Huysmans, Musil, aan de kant Nietzsche, Derrida, Deleuze: Kirac is here. Zij gaan het wel doen. En voor hun kunst mogen ze offers brengen. Zelfs Sid Lukassen op het offerblok leggen. Dat het nihilistisch gewauwel is van zichzelf overschattende kenkerlijers, maakt niet uit. Dat Jini Jane, zogenaamd filosofe maar in feite gewoon een onlyfans-prostituee (niet daar iets intrinsieks mis mee is, maar je verkracht Heidegger door te doen alsof deze libertijnse houding filosofisch zou zijn) is. Dat het nihilisme pur sang is, maakt niet uit.

En het mooiste: het maakt ook de Mainstream Media niet uit. Nu Sid gepakt kan worden, wordt opeens overal over Kirac geschreven. Nuttige idioten in de strijd tegen rechts, zonder dat ze het zelf door hebben. Toegegeven: Kirac maakt alles kapot. Toegegeven: hadden we dit ook geschreven als ze niet Sid maar Francisco van Jole hadden gepakt? Goede vraag. Waarschijnlijk niet.

Maar uiteindelijk: het gaat ons niet om Sid. Het gaat ons erom dat we klaar zijn met dat Houellebecqiaanse nihilisme, dat slopen om het slopen, die makkelijke uitweg van de ironie. K.a.n.k.e.r o.p. met je gedurfde kunst waarmee je toont niets anders te zijn dan Boomers die zo bang zijn om iets te maken wat waarde heeft, zo bang zijn om voor de eeuwigheid te gaan, zo bang zijn om te ontroeren.

Gelukkig zijn we getroost: over tien jaar is iedereen Kirac vergeten. Maar Rilke's Herbsttag lezen we dan nog wel, Gottfried Benn zal dan nog steeds geciteerd worden in de kamer, en Boomers zullen het tijdelijke verwisseld hebben voor het eeuwige waarmee eindelijk ruimte ontstaan zal zijn voor mensen die wél willen bouwen, wél durven te geloven, wél vitaal kunnen zijn.

Ps. Stefan: hoe durf je naar Thomas Mann te refereren. Een schrijver die voor compleet het tegenovergestelde stond; iedere zin gemaakt van schoonheid en overpeinzing, die tot het diepst van de menselijke ziel en de sociale situatie wist door te dringen. Je bent een nihilistische boomer - en als je daaraan twijfelt, dat nu de grootste kutkrant van Nederland jullie een plek geeft, zou als waarschuwing moeten dienen.